نام بلداجی در متون تاریخی به چند شکل آمده است.در دیوان لغات الترک محمود کاشغری که لغت نامه ای مربوط به زبان ترکی ایالت ترک زبان کاشغر چین و مربوط به حدودا هزار سال پیش می باشد نام بلداجی در ساختار ضرب المثلی چنین آمده است: بلداجی بیزاکو اکوز آرا بلکلک.گوساله گاو بشو خود در میان گاوها هویداست.این مثل را در باره شخصی به کار می برند که امید هر کار خیری به او می رود.

با بررسی نقش بلداجی در ضرب المثل مشخص گردید که نقش فعل دارد.

نام بلداجی در دوره سلجوقیان و حکومت سلیمان شاه (1085میلادی)که حدودا ۱۰۰۰ سال پیش می باشد نام امیر(کماندو) است که موفق به فتح شهرهایی از آناتولی می شود و سبب گسترش قلمرو سلجوقیان میگردد.تاریخ اسلام.علی سویم

هر چند تاکنون سندی چه به صورت سنگ قبر و دست نوشته و....یافت نگردیده است که امیر بلداجی را ساکن در منطقه بلداجی معرفی نماید اما بعید نیست که به علت مرکزیت اصفهان به عنوان پایتخت سلجوقیان و حضور پادشاهان سلجوقی در مرغزارهای بلداجی که قبلا مورد اشاره قرار گرفت شخصی از قریه بلداجی انتخاب و جهت انجام فتوحات و کشورگشایی از آن استفاده شود همچنانکه در طول تاریخ می بینیم که افراد بسیاری از منطقه چهارمحال پستهای مهم را در امور مملکتی در دست گرفته اند.و یا اینکه شخص امیر بلداجی با حضور در این منطقه آبادی با نام بلداجی بنا میگذارد.

 

در کشور ترکیه نام یکی از روستاها بلداجی(boldaci) می باشد که در استان تغات(tokat)گرفته است.در سال 1563میلادی در دفتر تحریر تاریخ ماراش مربوط به ناحیه پازارجئک وجود دو روستا با نامهای یازئ بلداجی و یاکا بلداجی این عقیده را بر اینکه نام روستاها از فرمانده سلجوقی امیر بلداجی(امیر بولداجی) گرفته شده است را تشکیل میدهد.در این دو روستا همزمانی زندگی ائمیرلی و ترکمنهای آغجه آتلی (دارای اسبهای نسبتا سفید) در همان دغتر مکتوب است.در قصبه نارلی درست در کنار دشت مجاور به عنوان محل بلداجی(بولداجی)گفته میشود.ترکمنهای آغجه آتلی به عنوان ترکمنهای قئلیچی(شمشیردار) هم شناخته می شوند.

همچنین فرضیه ای دیگر اینکه ممکن است شخص امیر بلداجی با حضور در چمنزار این منطقه تصمیم به ایجاد قریه یا قلعه ای با نام خود می گیرد که بعد از وی نام بلداجی بر قریه می ماند.

در بررسی واژه به واژه نام بلداجی آنطور که تلفظ نام بلداجی بیشتر متمایل به تلفظهای ترکی می باشد و از طرفی در تجزیه این نام به صورت بل+ داجی میتوان مشابه چنین ساختارهایی را در زبان ترکی پیدا نمود و از حالت بعید به دور نگه داشت.

کردکندی نام روستایی ترک زبان در سمیرم می باشد که به معنای روستای کردها( کرد+ کندی) می باشد هر چند امروزه ترکها در آن ساکن می باشند.در این نام ساختار دوم آن با  یای نسبت به ساختار اول می پیوندد و معنا و ساختار اسم تکمیل می گردد که یکی از شیوه های نامگذاری در بین ترک زبان ها می باشد. این ساختار را اگر در زبان فارسی بخواهیم تشکیل دهیم به صورت شهر کرد می شود که امروزه نام شهری در چهارمحال و بختیاری و به عنوان مرکز استان است.

اگر چنین ساختار نامگذاری را برای بلداجی در نظر بگیریم می بایست معنای دو قسمت( بل و داج) را در زبان ترکی و نه در زبان فارسی جست. بل به صورت بئل در زبان کهن به معنای خدای زمین می باشد و داج/ دج به معنای نشانه و علامت و جفت می باشد که به صورت نشانه خدای زمین معنا پیدا می کند.(تحقیق آقای فرهاد مردانی)

همچنین این نام را به شکل بلدا+ جی نیز میتوان تجزیه نمود و معانی آنها را جست.

در جستجوی اسامی مشابه با بلداجی کوه بل در استان فارس٬ روستای داج در استان کرمان ٬ میزدج در استان چهارمحال و بختیاری و سنندج در استان کردستان و بابل در استان مازندران یافت گردیدند که در فهم معنی نام بلداجی تا حدودی گره گشا هستند‌.

در کتب تاریخی٬ تنها در کتب مربوط به دوره ناصرالدین شاه قاجار از جمله زبدة التصانیف محمد کریم بن شهباز ایمانلو٬ مراة البلدان ناصری٬ نصف جهان فی التاریخ اصفهان٬ تاریخ جلفای اصفهان و...نام بلداجی با عنوان قریه آمده است و تنها در کتاب تاریخ بختیاری سردار اسعد به صورت بوجی گزارش شده است که اشتباه نوشتاری بوده است.

افراد محل نقل قولهایی از نام بلداجی دارند که به دور از واقعیت می باشند.

عده ای نام بلداجی را برگرفته از شخص ابولحاجی یا بولحاجی می دانند که از خوانین قشقایی حاکم در این مکان بوده است٬ اما با کمی تامل این نظر به راحتی رد می گردد. بر سر سنگ قبر ابولحاجی که تا چند دهه پیش موجود بود نام ابولحاجی به عنوان شخصی که در بلداجی ساکن بوده است اشاره شده است پس نتیجه اینکه در زمان ابولحاجی نام روستا بلداجی بوده و نه اینکه با ابولحاجی شروع و سپس تبدیل به بولحاجی و در نتیجه بولداجی/ بلداجی گردد.در ضمن تبدیل بولحاجی به بلداجی بعید به نظر می رسد چرا که تبدیل صامت ح به د که مرکز تلفظ اولی در حلق و دومی در نوک زبان است امکان پذیر نمی باشد.منطقه چغاخور در متون تاریخی گاها به شکل چگاخور نوشته شده است که تبدیل صامت غ به گ امکان پذیر می باشد چرا که مرکز تلفظ هر دو صامت در مرکز حلق و نزدیک به هم می باشد اما در مورد نظر تبدیل بولحاجی به بولداجی/ بلداجی قابل قبول نمی باشد.

امروزه در بین ترکان قشقایی استان فارس گوسفندانی معروف به بولحاجی هستند .علت  این است که در گذشته های دور به علت نژاد خوب قوچ های بلداجی عشایر فارس جهت اصلاح نژاد گوسفندان خود اقدام به خرید قوچ های بلداجی می نمودند و در تکلم و گفتار خود بلداجی را بولحاجی مورد اشاره قرار میدادند و صادرات قوچ از بلداجی رونق بسیاری داشته است که بعدها با ورود صنعت در بلداجی بالاخص گزسازی و روی آوردن جمعیت زیادی از مردم این شهر به این صنعت امروزه آوازه و نماد بلداجی نه با قوچ بلکه با گز جایگزین شده  و به  و پایتخت گز ایران  معروف گردیده است.

 تصویر ترک قشقایی با لباس محلی

نظر عده ای دیگر بر این است که مالک این منطقه شخصی به نام حاجی بوده است که بنه حاجی معروف می گردد و کم کم در گذر زمان به بنحاجی و بلداجی تغییر شکل میابد.

چنین نظری نیز مردود است .در این منطقه شخص ابولحاجی قشقایی اگر مورد نظر بوده ٬ در توضیحات قبلی مورد تایید قرار نگرفت و بنه حاجی نیز قابلیت تبدیل به بلداجی که تبدیل صامت ن به ل و ح به د باشد ندارد.اگر منظر شخص دیگری باشد در منطقه چغاخور در زمان ناصرالدین شاه ٬ امام قلی خان ملقب به حاجی ایلخانی حاکم بوده و در زمان وی پسرش علی اکبر خان در بلداجی میزیسته و بلداجی در این دوره از املاک بی بی زینب مادر علی اکبر خان بوده و همچنین در این دوره نام این منطقه طبق منابعی که قبلا مورد اشاره قرار گرفت بلداجی بوده است و نمیتوان نام بلداجی را به دوره قاجار نسبت داد.از دیگر حاجی های بلداجی حاج محمد تقی خان / حاج مم تقی بوده است که تمامی این اشخاص هیچ نقشی در نام بلداجی نداشته اند.در ضمن اگر شخصی با عنوان حاجی بنیان گذار این منطقه بوده می بایست با ساختار نامگذاری صحیح نام شهر از آن فرد ایجاد گردد برای مثال در غرب شهر بلداجی روستایی با عنوان حاجی آباد وجود دارد که نام این روستا از دو قسمت حاجی+آباد ایجاد شده است پس اگر قرار بوده است که نام بلداجی نیز برگرفته از شخص حاجی باشد باید به صورت بالا نامگذاری گردد.از دیگر اسامی شهر ها با چنین ساختاری می توان به حاجی آباد هرمزگان٬ فارس٬خراسان جنوبی و رشت اشاره کنیم.

نقل قولی دیگر اینکه نام بلداجی را برگرفته از نام سنگی معروف به بل داشی می دانند.این نقل قول نیز چندان اعتبار ندارد چرا که طبق نقل قول افراد قدیمی این سنگ جهت حرکات پهلوانی و قدرت نمایی طی یک مراسم انجام میگرفته است.اگر چنین بوده  و نام شهر برگرفته از سنگ باشد می بایست این سنگ چنان ارزش و اهمیتی در بین اهالی داشته باشد که نسبت به نگهداری  و انتقال آن به نسل های بعد  اقدام شده باشد و به مانند شیر سنگی که امروزه در این شهر از شخص بدرخان مردانی مربوط به ۱۱۸ سال است و به دلیل اهمیت و ارزش آن تا کنون حفظ گردیده است ٬ حفظ شده باشد اما امروزه هیچ اثری از آن سنگ وجود ندارد ٬ همچنین احتمال تاثیر پذیری نام یک مکان یا روستا از یک سنگ بسیار کم می باشد.

در شهرستان مغان آذربایجان شهر بلداشی قرار دارد که شباهت اسمی به بلداجی دارد و وجه تسمیه آن را به صورت بل( کمر)+ داش(سنگ) و به معنای سنگ کمر کوه معنا نموده اند.

از دیگر اسامی مشابه نام بلداجی می توان به تغراداجی و اغراداجی در لغت نامه کاشغری٬امیر تولدای ایداجی/ بداجی مغولی ساکن در چهارمحال٬ ارداجی ٬قریه بلاج شهرستان خوی٬ جی اصفهان٬ بالاجی رائو کتاب جای پای آدم در سریلانکا٬ و...اشاره نمود.

همچنین نقل قولها یی کتاب تاریخ طبری را مورد اشاره قرار داده که در آن اشاره به ایل بلداجی به گستردگی حضور تا سمیرم اشاره گردیده است که ایلی قدرتمند بوده اند .